VALKERIJ
Geschiedenis van de valkerij:
Er bestaat geen nauwere band tussen mens en roofvogel dan die via de
valkerij, zoals Roger Tory Peterson al schreef in 1948: De mens is uit het
duister gekomen met een slechtvalk op zijn pols. Diens koele, bruine ogen
zijn meer dan die van welke andere vogel ook getuige geweest van de strijd
om beschaving, van de armoedige tenten op de Aziatische steppen, duizenden
jaren geleden, tot de marmeren paleizen van de Europese koningen in de
17de eeuw.
Valkerij, ook wel foutief valkenjacht genoemd, is ruim
gesproken het vangen van wilde prooidieren met afgerichte roofvogels. Ze
groeide uit van een jachtmethode tot een sport. De oorsprong
van de
valkerij is onder het stof der eeuwen verborgen, maar ligt vermoedelijk in
het Nabije, Midden- of Verre Oosten. Sommige auteurs beweren dat zij al in
2000 voor Christus is ontstaan, maar het oudste bewijs is een Assyrisch
bas-reliëf uit 722 - 705 voor Christus.
De levensstijl van de
nomadische volkeren van Azië leenden zich bij uitstek voor de valkerij en
het gebruik van valken en arenden was waarschijnlijk een doeltreffender
methode om vlees te vangen dan de primitieve bogen of speren. De valkerij
werd in India vermoedelijk al vroeg beproefd, hoewel de vroegste
aanwijzing ervoor pas uit de 2de eeuw na Christus dateert. Zij bereikte er
haar grootste populariteit met het binnendringen van de islam in de 14de
eeuw.
In China stammen de oudste verwijzingen naar het gebruik van
valken bij de lacht uit 680 voor Christus in het koninkrijk Tsjo. Tijdens
de Han-dynastie (206 v.C. - 220 n.C.) nam de populariteit van de valkerij
duidelijk toe. Van keizer Tang werd gezegd dat hij vaak in het bos ging
jagen met valken.
In Japan dateert de eerste vermelding van
valkerij uit 720 n.C. De sport werd waarschijnlijk ook in Korea beoefend.
Een geschrift vermeld een vreemde vogel die voor de jacht werd gebruikt in
het 43ste regeringsjaar van de Japanse keizer Nintoku (355 n.C.). De
valkerij in Perzië en Arabië zou al zeer vroeg zijn begonnen en Perzië was
het middelpunt van de valkerij in het Nabije Oosten.
Er bestaat
geen bewijs dat de valkerij bekend was aan de oude joden in Palestina en
ze was niet algemeen bekend in het antieke Europa. Ze is niet afgebeeld op
Griekse amfora's en Romeinse fresco's, al zijn daar wel andere jachtvormen
op te zien. De valkerij bestond al in het Middellandse Zeegebied rond 400
n.C., toen een oude schrijver het verlangen uit zijn jeugd verwoordde als:
"een snelle hond en een prachtige
havik".
In de 6de eeuw vormde de
valkerij een vast onderdeel van het leven van de Germaanse stammen. Hun
wet zei: "Indien iemand het waagt om andermans havik te stelen, bevelen
wij dat de vogel zelf een achtste pond vlees van de borst van de dief
eet", wat betekende dat het voer voor de valk op de borst van de dief zou
worden gelegd. Wetten beschermden ook nesten of bomen waarin nesten zaten.
In de periode 500 - 1600 n.C. bereikte de sport zijn hoogtepunt in de
feodale maatschappijen van het Europese christendom en de islam. de stand
waartoe men behoorde, bepaalde welke vogel men mocht gebruiken, zoals
abdis Juliana Berger in de Middeleeuwen schreef: "Een arend voor een
keizer, een
giervalk voor een koning, een
slechtvalk voor een graaf, een
smelleken voor een jonkvrouw, een havik voor een jonker, een
sperwer voor
een priester, een musket (mannelijke sperwer) voor de schriftgeleerden.
Valken waren deel van het dagelijks leven en werden meegenomen naar hof,
kerk of toernooiveld.
Door velen wordt de Duitse keizer Frederik II
van Hohenstaufen (1194 - 1250) beschouwd als de grootste valkenier die
ooit geleefd heeft en als monarch die voor zijn tijd waarlijk modern was.
De komst van doeltreffende vuurwapens voor de jacht,
landontginning, het beheer van jachtterreinen en het verdwijnen van het
feodale systeem worden beschouwd als oorzaken voor de neergang van de
valkerij in Europa in de 17de en 18de eeuw. De weergaloze verering van
roofvogels in Europa werd vervangen door het doden van volwassen en jonge
vogels en de vernietiging van hun nesten, omdat ze werden gezien als
schadelijk en als concurrentie bij de jacht. De valkerij werd sedertdien
nog slechts door een enkeling beoefend.
De valkerij van nu:
Na de Eerste Wereldoorlog
bereikte de valkerij ook Noord-Amerika, zij het op zeer kleine schaal,
maar pas vanaf de jaren vijftig nam de populariteit ervan toe. In 1982
stelde T. Cade dat "de valkerij nog nooit zo populair als nu is geweest".
Wereldwijd zouden er tussen de 10.000 en 20.000 valkeniers zijn,
voornamelijk in het Midden-Oosten, Europa en Noord-Amerika, maar ook
Zuid-Amerika, Australië, Nieuw-Zeeland, Afrika, Korea, Japan, India en het
Aziatische deel van de Sovjet-Unie.
In sommige landen heeft de toename in populariteit
geleid tot de doorvoering van maatregelen die moeten voorkomen dat de
vangsten van wilde exemplaren voor de valkerij de natuurlijke
populaties
te veel aantasten. In vele landen bestaat een stringente regelgeving, vaak
doorgevoerd op advies van valkeniers, betreffende het vangen, verzorgen en
jagen van de dieren. Gewoonlijk dient men een test af te leggen voordat
men een roofvogel mag vangen en bepaalt de mate van ervaring met welke
vogel men mag jagen.
Valkeniersverenigingen bestaan in alle
werelddelen, maar de bekendste zijn de British Falconer's Club, de
International Association for Falconry and Conservation of Birds of Prey.
In Nederland is er het Nederlandse Valkeniersverbond "Adriaan Mollen".
Deze en vergelijkbare organisaties zijn verantwoordelijk voor de
richtlijnen en voorwaarden in de huidige wetgeving omtrent de valkerij.
Tot voor kort waren valkeniers veelal de enige bondgenoten van de
roofvogels en veel van de huidige bescherming is het directe resultaat van
de inspanningen van valkeniers. De meeste valkeniers komen op voor het
natuurbehoud, maar net als overal zijn er ook die hier kwaadwillende
lieden die het meest geïnteresseerd zijn in hun persoonlijke gewin.
Het africhten van een roofvogel vereist tijd, geduld, gevoel en
vernuft. Het is niet alleen afhankelijk van het type roofvogel en de
plaats waar de valknier woont, maar vraagt soms ook een vorstelijk inkomen
om een valkeniershuis en andere benodigdheden aan te schaffen.
Tegenwoordig dient de valkenier in het bezit te zijn van moderne
geluidsapparatuur om de valk te volgen tijdens langdurige vluchten, een
terreinwagen goed afgerichte jachthonden, een fors reisbudget of zelfs een
huurcontract voor een jachtterrein.
Baltsgedrag Bestuderen Broedcijfer en balts Broedseizoen Houden Leren kennen Nestkasten Prepareren Sterfte Sperwers en valken Taxonomie Tellen Trek en migratie Vangen Valkerij Verzorging Voortplanting Wat zijn roofvogels Wat zijn uilen Wetgeving
Avaire goiter Avaire necropsie Chlamydia Clostridium DNA Ziek maken Trichomoniasis Vitamine A Ziekten Ziekteverwekkers